Openheid overheid leidt niet tot meer vertrouwen
Een opmerkelijke uitkomst van onderzoek: een transparantere overheid leidt niet tot meer vertrouwen bij burgers. En dat is toch wat we geneigd zijn te denken en te verwachten.
Stephan Grimmelikhuijsen toont in zijn proefschrift Transparency and trust echter aan dat transparantie het vertrouwen in overheidsorganisaties zelfs kan doen dalen. Kritische burgers krijgen alleen maar meer informatie om overheidsorganisaties steeds opnieuw de schuld te geven van kleine fouten.
Hoe meer informatie, hoe minder vertrouwen
Grimmelikhuijsen experimenteerde op verschillende manieren met informatie van gemeenten op hun websites. Wat bleek: hoe meer informatie de gemeente gaf, hoe minder vertrouwen de bezoekers hadden. Dat kwam vooral naar voren bij uitgebreide verslagen van raadsvergaderingen. Bezoekers waarderen de eerlijkheid, maar zijn na lezing negatief over de competentie en vakbekwaamheid van de raadsleden en daarmee ‘de overheid’. Het ‘kijkje in de keuken’ heeft negatieve effecten.
Verder kwam naar voren dat hoe positiever de gemeente de informatie over genomen besluiten kleurde, hoe negatiever het vertrouwen. Maar ook een te kritische blik op de eigen besluiten, vormen geen goede basis voor vertrouwen. Als een overheid een besluit heeft genomen dan willen mensen dat ze er voor gaat staan en niet de eigen keuzes afvalt.
Een derde – voor de hand liggende – conclusie is dat verouderde en ingewikkelde informatie op een website zorgt voor een daling van het vertrouwen in de overheid. Het omgekeerde geldt echter niet: heldere en tijdige gegevens leiden niet tot een groter vertrouwen. Actualiteit en openheid zijn vanzelfsprekend, zo denken burgers. Daar scoor je geen extra punten mee.
Hygiënefactor
De experimenten tonen aan dat transparantie niet veel meer is dan een ‘hygiënefactor’: het draagt niet bij aan meer vertrouwen. Sterker nog: het kan zelfs leiden tot vermindering van vertrouwen wanneer mensen teleurgesteld raken in de mate van transparantie van de overheid. Het is daarom verstandig terughoudend te zijn met optimistische veronderstellingen over de effecten van transparantie.
Grimmelikhuijsen pleit overigens niet om te stoppen met transparantie. De ontwikkeling van informatie- en communicatietechnologie maken het juist noodzakelijk meer informatie sneller ter beschikking te stellen. Gegevens achterhouden werkt averechts, zo maken Wikileaks en anderen duidelijk. Door zelf de informatie naar buiten te brengen, blijft een organisatie nadelige effecten bespaard. Belangrijk is echter wel de informatie op de juiste manier te presenteren.
Meer informatie over het proefschrift en linkjes naar de documenten:
